Jakiś czas temu na blogu zamieściłem zbiorczy wpis poświęcony oznakom Powszechnej Samoobrony, można go przeczytać tutaj: [link]. W dzisiejszym wpisie chciałbym rozwinąć temat i zaprezentować oznaki Obrony Cywilnej, która w roku 1973 zastąpiła Powszechną Samoobronę.
Oznaki Powszechnej Samoobrony wprowadzone zostały w roku 1969, czyli po niemal 5 latach od powołania samej PS. Już po 4 latach formację przekształcono jednak w Obronę Cywilną. Oznaki "nowej" formacji - OC wprowadzono jednak dopiero w roku 1983, czyli po 10 latach od jej powołania! Stosowne zarządzenie Szefa OC Kraju w tej sprawie przyjęto 23 maja 1983 roku, a rok później opublikowano wydane w Warszawie "Przepisy ubiorcze formacji Obrony Cywilnej". Wprowadzenie nowych oznaczeń tak późno, w schyłkowym okresie PRL-u sprawiło, że są one rzadsze od oznak Powszechnej Samoobrony. Przypadający na lata 80-te kryzys gospodarczy także zapewne przyczynił się do faktu, że nowych patek nie wyprodukowano zbyt wiele.
(Wszystkie wersje ogólnych oznak stosowanych przez OC - w górnym rzędzie naszywka na ramię oraz dwie wersje naszywki na beret - standardowa na ciemnym tle i prawdopodobnie wczesna, na tle błękitnym. Poniżej naszywki OC z lat 1973-83. Na samym dole naszywka z międzynarodowym oznaczeniem OC, bez napisu, nadrukowana na coś w rodzaju sztucznej tkaniny.)
W okresie 1973-1983, po przeformowaniu PS w OC doraźnie zmodyfikowano istniejące do tej pory oznaki formacji w postaci orzełka stosowanego na furażerkach. Litery PS pod orzełkiem zastąpiono po prostu literami OC, zachowując resztę wzoru w postaci niezmienionej. Ponadto pojawiła się okrągła naszywka na ramię w postaci białego okręgu z napisem OBRONA CYWILNA otaczającym oko, w którego źrenicy widoczna jest rodzina na tle domu w kolorach biało-czerwonych. W roku 1983 wprowadzono jednak nowe, oficjalne oznaczenia na nakrycia głowy i czapki - nowy wzór orzełka umieszczonego w okręgu, zawsze na ciemnoniebieskim tle, bez względu na typ formacji. Stanowiło to odstępstwo od wcześniejszej praktyki stosowania innego tła oznak dla formacji terenowych i zakładowych. Orzełek umieszczony był w okręgu z literami OC po bokach, taka forma naszywki lepiej sprawdzała się na beretach, które zastąpiły w OC furażerki, używane wcześniej przez PS. Ponadto wprowadzono nową naszywkę na ramię, także zunifikowaną dla wszystkich typów formacji. Był to okrąg z międzynarodowym oznaczeniem Obrony Cywilnej - niebieski trójkąt na pomarańczowym tle, poniżej umieszczono jeszcze napis OBRONA CYWILNA PRL.
Reforma Powszechnej Samoobrony przekształcająca ją w Obronę Cywilną przyniosła także zmiany w samej strukturze organizacyjnej. Oprócz istniejących dotychczas dwóch typów formacji - zakładowych i terenowych, powołano także dwa kolejne - oddziały OC przeznaczone do odbywania służby zasadniczej w OHP oraz oddziały OC przeznaczone do odbywania służby zasadniczej w resorcie obrony narodowej, straży pożarnej i straży przemysłowej. Każdy z tych typów formacji miał mieć patki w innym kolorze. Dla formacji zakładowych i terenowych przewidziano jak dotychczas tło odpowiednio granatowe i zielone, dla formacji przy OHP pomarańczowe, a dla formacji resortowych khaki.
Ponadto OC składała się z 12 specjalistycznych służb, w miejsce wcześniej istniejących 10. Były to następujące służby:
- Schronowa
- Ratownictwa energetycznego (elektrycznego, gazowego)
- Porządkowo-Ochronna
- Ratownictwa komunalnego (wodno-kanalizacyjnego, ciepłowniczego)
- Ratownictwa budowlanego
- Ochrony płodów rolnych i produktów żywnościowych oraz zwierząt gospodarskich i pasz
- Zaopatrzenia
- Pierwszej pomocy medycznej
- Likwidacji skażeń
- Łączności
- Przeciwpożarowa
- Ratownictwo ogólnego
Podobnie jak w przypadku oznak PS, pod symbolem służby umieszczano oznakę funkcji:
- brak stopnia - szeregowy członek formacji OC
- gwiazdka - komendant drużyny
- dwie gwiazdki - pomocnik komendanta plutonu, szef kompanii
- trzy gwiazdki - komendant plutonu, zastępca komendanta kompanii
- gwiazdka i dwie belki - komendant kompanii, zastępca komendanta oddziału
- dwie gwiazdki i dwie belki - komendant oddziału, zastępca komendanta zgrupowania
- trzy gwiazdki i dwie belki - komendant zgrupowania jednostek ratowniczych
Poniżej prezentuję mój zbiór oznak OC.
W pierwszym rzędzie znajduje się ponadto naszywka Obrony Cywilnej ZSRR (ГО - Гражданская Оборона), a także cztery naszywki w formie łuków. Co do tych ostatnich, nie wiem jakimi przepisami, ani kiedy je wprowadzono. Nie wiem też, czy były stosowane w całej strukturze OC, czy tylko w jednostkach przy OHP. Istniał jeszcze jeden typ tej naszywki: "Przodujący Hufiec", jednak nie posiadam go w kolekcji.
