Oznaki Powszechnej Samoobrony

6 grudnia 1969 roku, zarządzeniem Ministerstwa Obrony Narodowej wprowadzono oznaki dla członków formacji Powszechnej Samoobrony. Jak wyglądały te oznaki zobaczyć można w broszurce "Przepisy w sprawie oznak dla członków Oddziałów Samoobrony" z 1970 roku. Wydrukowano też plakaty - plansze edukacyjne o tej tematyce.

 

 

Powyżej zobaczyć można wspomniany plakat, znajdujący się w mojej kolekcji. Jak widać, patki PS miały dwa kolory - niebieski dla ZOS i zielony dla TOS. Ponadto na każdej naszywce umieszczano stosowny skrót. Poniżej, w okręgu znajdował się symbol służby. Na planszy widocznych jest 10 wyróżnionych służb:

• rozpoznania, 
• łączności i alarmowania
  
• medyczno-sanitarna
  
• przeciwpożarowa
  
• porządkowo-ochronna
  
• schronowa
  
• ratownictwa technicznego
  
• odkażania i dezaktywacji
  
• opieki społecznej 
• weterynaryjna
  

Ponadto symbol orzełka oznaczał komendę oddziału. Istniał też jeszcze jeden symbol, nie ujęty w przepisać, o czym w dalszej części wpisu. Pod symbolem służby umieszczano oznakę funkcji: 

• brak stopnia - szeregowy członek
• jedna belka - szeregowy członek ze stażem co najmniej 5 lat
• dwie belki - dowódca sekcji, posterunku lub punktu
• trzy belki - zastępca dowódcy drużyny
• cztery belki - dowódca drużyny
• krokiew - pomocnik dowódcy plutonu
• dwie krokwie - dowódca plutonu
• gwiazdka - zastępca szefa służby/szef służby lub instruktor w przypadku komendy oddziału
• dwie gwiazdki - zastępca komendanta oddziału/szef sztabu oddziału (tylko w komendzie oddziału)
• trzy gwiazdki - komendant oddziału (tylko w komendzie oddziału)
• cztery gwiazdki - osoba której bezpośrednio podlega oddział (tylko w komendzie oddziału), stopień ten w ZOS oznaczał dyrektora zakładu, w TOS zaś np. burmistrza czyli szefa jednostki administracyjnej której podlegał dany TOS.
  

Poniżej prezentuję mój zbiór oznak ZOS i TOS

 

Pośród patek ZOS ciekawostką są widoczne w pierwszym rzędzie, dwie naszywki nieujęte w przepisach z roku 1969. Są to oznaki powstałe w latach 1966-69, czyli po powstaniu PS, ale przed nadaniem oficjalnych oznak. Niektóre zakłady zamawiały takie naszywki dla swoich ZOSów. Pierwsza z tych naszywek pochodzi z nieznanych zakładów chemicznych, druga zaś z fabryki "Rafako" w Kuźni Raciborskiej. Ciekawy jest też ostatni, najniższy rząd. Widnieje tam symbol służby nie ujęty w przepisach z roku 1969, reszta patki jest zaś w 100% zgodna z normami. Prawdopodobnie są to oznaki służby propagandowo-informacyjnej, nie wiadomo jednak kiedy dokładnie zostały wprowadzone, ani jakim przepisem.

 

 

Jak widać, patek TOS posiadam znacznie mniej. Wiąże się to z faktem, że formacje terenowe zazwyczaj były gorzej umundurowane i wyposażone od zakładowych. Nic więc dziwnego, że powstało mniej patek przeznaczonych dla tych oddziałów.

I na koniec ciekawostka. Artykuł z "Przeglądu Powszechnej Samoobrony" z roku 1969, pokazujący jak mogły wyglądać oznaki PS.