W następstwie ogromnej tragedii, jaką była "Wielka Wojna" 1914-18, oraz pojawienia się nowych środków rażenia, jak gazy bojowe czy lotnictwo, pojawiło się zainteresowanie zagadnieniami związanymi z ochroną ludności przed skutkami rażenia tych nowych, śmiercionośnych rodzajów broni. Pierwsze organizacje zajmujące się ochroną ludności cywilnej, powstały w Polsce wkrótce później, w latach '20 XX w. Pierwszą był Komitet Obrony Przeciwgazowej, przekształcony następnie w Towarzystwo Obrony Przeciwgazowej. Inną organizacją była Liga Obrony Powietrznej Państw. Z połączenia tych dwóch stowarzyszeń powstała Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. Były to organizacje pozarządowe, wspierane jednak przez państwo.
Przełomowym wydarzeniem dla Obrony Cywilnej na całym świecie stała się II Wojna Światowa. Rozwój lotnictwa, w tym ciężkich bombowców, rakiet, oraz użycie broni jądrowej pod koniec wojny - wszystko to postawiło nowe problemy w zagadnieniu ochrony ludności cywilnej. Wszystkie kraje dotknięte dzianiami zbrojnymi szybko zorientowały się, że podczas masowych bombardowań miast, straż pożarna i pogotowie ratunkowe to za mało, by nieść skuteczną pomoc ludności dotkniętej atakiem. Stąd zaczęto powoływać formacje mające wspierać służby ratunkowe w nadzorowaniu pracy schronów, udzielaniu pierwszej pomocy, pomagać w gaszeniu pożarów, odgruzowywaniu ulic itp. Były to np. "Civil Defence Service" w Wielkiej Brytanii, "Luftshutz" w Niemczech czy "Местная противовоздушная оборона (Lokalna Obrona Przeciwlotnicza)" w ZSRR. Po zakończeniu wojny, w roku 1949 do konwencji Genewskiej dołączony został protokół dodatkowy dotyczący Obrony Cywilnej.
Dwa lata później powołano pierwszą ogólnopolską, państwową organizacje, mająca za zadanie pomaganie ludności cywilnej w przypadku wszelkich zagrożeń. 26 lutego, roku 1951 ustawą sejmu do życia powołana została TOPL - Terenowa Obrona Przeciwlotnicza. Była to pierwsza polska organizacja Obrony Cywilnej z prawdziwego zdarzenia. Struktury TOPL były formowane w zakładach pracy oraz na osiedlach mieszkalnych i w miastach. Więcej o tej formacji można dowiedzieć się z filmu "TOPL w czasie wojny i pokoju", dostępnego tutaj: [link]. Terenowa Obrona Przeciwlotnicza nie posiadała oficjalnego umundurowania. Symbolem wyróżniającym członków tej organizacji była zwykła opaska na ramię z literami TOPL. Sama organizacja podzielnoa była zasadniczo na 6 służb specjalistycznych: medyczno-sanitarną, ratownictwa technicznego, przeciwpożarową, schronową, porządkowo-ochronną oraz chemiczną.
(Logo TOPL, gdzie litera "T" stanowi swego rodzaju parasol osłaniający widoczne poniżej miasto)
W latach 1965-66 przeprowadzono reformę w wyniku której TOPL przeformowano na Powszechną Samoobronę. Jednostki PS podzielono na dwa typy: Zakładowe Oddziały Samoobrony i Terenowe Oddziały Samoobrony. Powszechna Samoobrona składała się z oddziałów wyspecjalizowanych w poszczególnych zadaniach, tak powstały służby: Rozpoznania, Łączności i Alarmowania, Medyczno-Sanitarna, Przeciwpożarowa, Porządkowo-Ochronna, Schronowa, Ratownictwa Technicznego, Odkażania i Dezaktywacji, Opieki Społecznej oraz Weterynaryjna. Członkowie poszczególnych służb PS posiadali patki oznaczające ich specjalizację oraz stopień. Formacje zakładowe używały oznaczeń w kolorze granatowym, natomiast terenowe w kolorze zielonym. Wspólnym oznaczeniem był noszony na nakryciu głowy (furażerce lub hełmie) orzełek z literami PS, w kolorze odpowiednim do patek. Po pewnym czasie zaczęto także wprowadzać mundury Powszechnej samoobrony - bluza z jedną lub dwiema kieszeniami oraz spodnie typu ogrodniczki. Dla formacji zakładowych przeznaczone były mundury granatowe, a dla terenowych beżowe. Warto jednak zaznaczyć, że nie wszystkie formacje PS w Polsce zostały w tym czasie umundurowane. Wiele zakładów pracy czy jednostek samorządowych z powodu braku funduszy nie kupowało mundurów dla PS, stąd na wielu zdjęciach z epoki widać członków tych formacji w różnych cywilnych strojach roboczych, czy dresach. Krytykowana była także wysoka specjalizacja poszczególnych służb, co powodowało ich niską przydatność w zadaniach niezwiązanych z ich specjalizacją.
Kolejna reforma miała miejsce w roku 1973. Powszechną Samoobronę przekształcono wówczas w Obronę Cywilną. Na początku jej symbolem był orzełek analogiczny do
używanego przez Powszechną Samoobronę, jednak litery PS zastąpiono
skrótem OC. Pojawiła się też ciekawa okrągła naszywka w kolorze białym, z symbolem przypominającym oko, oraz znajdującym się w jego źrenicy domkiem i ludźmi. Oficjalne oznaczenia oraz dystynkcje Obrony Cywilnej uregulowała jednak dopiero ustawa z roku 1983. Tak jak w przypadku PS, Obronę Cywilną podzielono na formacje zakładowe oraz terenowe. Ponadto wyróżniono jednostki skierowane do odbywania służby w OHP oraz oddziały przeznaczone do odbywania służby w straży pożarnej, straży przemysłowej lub w resorcie MON. Obronę Cywilną także podzielono na wyspecjalizowane służby: Schronową, Pierwszej pomocy medycznej, Likwidacji skażeń, Łączności, Przeciwpożarową, Porządkowo Ochronną, Zaopatrzenia, Ochrony płodów rolnych i produktów żywnościowych oraz zwierząt gospodarskich i pasz, Ratownictwa komunalnego, Ratownictwa energetycznego, Ratownictwa budowlanego oraz Ratownictwa ogólnego. Oficjalną oznaką wszystkich formacji OC było pomarańczowe kółko z niebieskim trójkątem, a pod spodem napis "Obrona Cywilna PRL" - naszywkę taką noszona na ramieniu munduru. Na nakryciach głowy (berecie lub hełmie) noszono zaś okrągłą naszywkę z orzełkiem i literami OC po bokach. Obrona Cywilna posiadała też oficjalne umundurowanie, a także patki z oznaczeniami służb i stopni, jednak na zdjęciach z epoki praktycznie nie widać, aby były one noszone.
Przez cały okres PRL-u Jednostki Obrony Cywilnej były aktywnie szkolone, a także angażowały się w prowadzenie prac użytecznych na rzecz swoich zakładów pracy, czy społeczności lokalnych - pracowano w tzw. czynie społecznym. Do pomocy w Obronie Cywilnej zaangażowano wiele innych instytucji czy organizacji jak Liga Obrony Kraju, Polski Czerwony Krzyż, Harcerstwo, Polski Związek Krótkofalarski, ORMO i inne. Jednostki OC brały także aktywny udział w likwidowaniu skutków klęsk żywiołowych.
Po przemianach ustrojowych przełomu lat '80 i '90 zmieniła się sytuacja geopolityczna na świecie oraz sytuacja ekonomiczna naszego kraju. W nowych realiach zagadnienia związane z Obroną Cywilną zaczęły schodzić na dalszy plan. W latach '90 organizowano jeszcze, choć coraz rzadziej ćwiczenia OC. Jednak wraz z upływem lat, po zakończeniu zimnej wojny zagrożenie kolejnym globalnym konfliktem w mniemaniu społeczeństwa oraz władz zmalało. Ponadto władze państwowe i samorządowe były coraz mniej zainteresowane inwestowaniem w niepotrzebną ich zdaniem Obronę Cywilną, podobnie zresztą jak nowi, tym razem prywatni właściciele zakładów pracy. Utrzymywanie schronów i specjalistycznego sprzętu dla OC było zwyczajnie nieopłacalne. I tu na razie kończy się historia Polskiej Obrony Cywilnej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz